Fairies and fairy-tales CBK Nijmegen 2009

Openingsrede van Uwe Dönisch- Seidel

De eerste keer dat ik de kunstenaar Casper ter Heerdt en zijn werk ontmoette was in het Kunsthuis ArToll in Bedburg-Hau en ik was onmiddellijk enthousiast. Artoll is een gebouw op het terrein van een groot 19e eeuws psychiatrisch ziekenhuis hier in de buurt, vlak over de grens, waar kunstenaars uitgenodigd worden om ter plekke te komen werken.



Casper ter Heerdt leefde en werkte drie weken in deze omgeving, samen met een aantal andere kunstenaars, tijdens het project “Artoll ruft die Berge” in november 2007.
Hij vertelde mij, dat deze periode een bijzondere inspiratie voor hem was: de mogelijkheid te hebben voor zelfreflectie, naar binnen te kijken en de lucht van deze historische omgeving in te ademen.
Het resultaat was een installatie in een van de toenmalige patiëntenzalen, waar Casper ter Heerdt talloze menselijke situaties creëerde, op de grond en aan de muur, uitgebeeld door figuurtjes voor het merendeel uit was. Een soort wassenbeeldenkabinet, maar toch heel anders.
In een wassenbeeldenkabinet zien we beroemde mensen. Wij vinden dat goed omdat deze figuren er levensgroot en echt uitzien.
De figuurtjes van Casper ter Heerdt zijn klein – tien of twintig centimeter- , alleen door het materiaal al zeer fragiel. Ze zijn anoniem, maar wij herkennen ze toch! Wij zien menselijke situaties, ontmoetingen, interacties of confrontaties, die ons bekend toeschijnen. In iedere situatie zijn persoonlijke delen te vinden - van de kunstenaar en van de beschouwer - , maar ook vragen, tegenspraak en irritaties.
De tentoonstelling Fairies and fairy−tales is een soort voortzetting van de presentatie in Artoll 2007. Van de patiëntenzaal naar de toenmalige kluis van de Nederlandse bank, een veilige en intieme plek onder de grond. Een plaats, waar mensen bijzondere zaken en dingen naar toe brengen: geld, sieraden, effecten, private en geheime papieren. Maar de deur staat nu open, de ruimte is leeg en kunstenaars zijn uitgenodigd deze ruimte te bespelen.
Toen Casper deze ruimte voor het eerst zag, wilde hij er eigenlijk gelijk tentoonstellen. Voor hem is de uitnodiging hier te werken een oproep om een openbaring of een bekentenis te doen, een droom waar te maken en een droom te dromen.
Iedere kunstenaar wenst en droomt een tentoonstelling in een museum. Casper ter Heerdt heeft hier in de kluis zijn eigen eerste museale tentoonstelling gemaakt. Het museum is in de kluis opgericht, een architectonisch model, maar met volledige inrichting in iedere toonzaal.
Zaal na zaal is een speelplaats, een leefruimte voor zijn mannetjes en de meisjespoppen.
Spelen is een bijzonder en belangrijk aspect in het ontwikkelingsproces en het werk van de kunstenaar Casper ter Heerdt. Dit is ook te zien in de materialen die hij gebruikt. De eerste 10 jaar werkte hij alleen maar met brons. Met zijn handen vormde hij meestal schone vrouwen en leverde het bewijs voor de geschiktheid en het talent het handwerk betreffend maar ook voor enorme scheppende kracht.
Door het gebruik van en experimenteren met andere nieuwe materialen – bijvoorbeeld cement, glasvezelversterkt gips en kunsthars - ging hij anders kijken naar zijn werk - creatiever en verrassender voor zichzelf en anderen. Het experimenteren met die andere materialen was belangrijk om ook het brons op een andere manier te kunnen gebruiken. Brons kwam als eerste terug in zijn kleine werk.
Vandaag speelt en experimenteert Casper ter Heerdt met alle materialen, die hem de mogelijkheid bieden zijn ideeën om te zetten. Steeds kijkt en zoekt en vindt hij dingen, in de supermarkt, in een speelgoedwinkel of tijdens een wandeling op het waalstrand achter zijn atelier. Zo is hij ook verzamelaar. Hij is in bezit van een kostbare verzameling in zijn atelier, dat hij samen met zijn vrouw Ellis heeft.



Hier ontstaan nieuwe beelden doordat de verzamelde stukjes en fragmenten, poppetjes en figuurtjes in een heel nieuwe, verrassende, irriterende maar ook erg persoonlijke samenhang worden gebracht. Dit is ook een belangrijk aspect van het spelen van kinderen, die dingen een andere betekenis geven en daardoor in de verstandelijke en intellectuele ontwikkeling groeien. Spelen en de zin en het genot daarbij is een centraal moment van deze museumtentoonstelling hier in deze kluis.
Iedere mens, geachte dames en heren, heeft zijn eigen kluis met heel intieme persoonlijke, individuele gedachten, wensen, ervaringen, begeerten en lusten, maar ook angsten. En wij willen niet dat ze door anderen gezien worden, dat zou onaangenaam en pijnlijk zijn en daarom houden wij ze krampachtig in onze persoonlijke kluis vast.
Het is niet het doel van Casper ter Heerdt de mensen een spiegel voor te houden en ze dingen laten zien die ze wel herkennen maar liever niet zien, dit alleen om hen te confronteren met haar pijnlijkheid en ontoereikendheid. Hij laat mensen graag zien zoals ze zijn, niet zoals we willen of denken dat ze zijn. Het werk is in die zin een aanmoediging.
We vinden in de kunst van Casper ter Heerdt jongetjes, die bang zijn of gek doen en zich onmannelijk gedragen, dromers en luchtfietsers, eenzame figuren, oud en jong tegelijk, man en vrouw tegelijk. Dat brengt de mogelijkheid met zich mee, dat de mens zijn kwetsbaarheid meer kan en mag laten zien omdat hij in een positieve ontwikkeling mag komen.
Casper ter Heerdt schrijft zelf over deze tentoonstelling:” Ik toon op kleine schaal nieuw werk, oude wensen en nooit uitgevoerde plannen, herkenbare situaties met vreemde vrouwen en compromitterende omstandigheden, dansende mannen en loslopende honden”
Wanneer u nu aansluitend de kluis in gaat om het museum te bezoeken, dan weet u: “ U bent al daar!”

Uwe Dönisch-Seidel
Voorzitter ArToll Kunstlabor, Bedburg-Hau